W piątek 1 marca, z okazji obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, w piwnicach przy ul. Wileńskiej 2/4 w Warszawie, siedzibie dawnego aresztu UB, odbędzie się uroczystość upamiętniająca zamordowanych w tym miejscu Polaków.

Uroczystości 1 marca rozpoczną się o godz. 9.00., w piwnicy przy ul. Wileńskiej 2/4, mieszczącej się na tyłach gmachu siedziby Centrali PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. Kiedyś pod tym adresem znajdował się Miejski Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (MUBP), a w piwnicy tego budynku mieścił się areszt, wcześniej używany przez NKWD.

Prof. Zbigniew Tucholski z Instytutu Nauki Historii Polskiej Akademii Nauk krótko opowie zebranym o historii miejsca. Po zakończeniu uroczystości, osoby które zgłoszą chęć obejrzenia piwnic i oddania hołdu ofiarom, będą to mogły zrobić o godz.: 11.00, 12.00 i 13.00. Obowiązują zapisy pod adresem: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Fundacja Grupy PKP

***

Zanim w połowie stycznia 1945 r. Sowieci i ich polscy sojusznicy zajęli, prawie bez walki, lewobrzeżną Warszawę, przez wiele miesięcy okupowali Pragę. – Praga została zajęta, gdy po drugiej stronie Wisły trwało jeszcze Powstanie – zaznacza Marcin Łaszczyński z warszawskiego oddziału IPN. – W momencie, gdy ją zajęto od razu zajmowano dogodne dla siebie budynki, z piwnicami, w których można byłoby zrobić cele. To był znak instalowania się nowej, narzuconej władzy.

Po zajęciu Pragi przez Sowietów, szybko zabrakło więzień dla pojmanych żołnierzy AK i NSZ. Sowieci rozwiązali ten problem zajmując domy mieszkalne, z których usuwano mieszkańców. Zabierano lokale na swoje kwatery, a piwnice na cele więzienne.

Poniżej przedstawiamy kilka ważnych miejsc w Warszawie ściśle związanych z sowiecką okupacją:

  • Strzelecka 8 - pierwsza siedziba NKWD w Warszawie (NKWD ZSRR: Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR — centralny organ państwowy wchodzący w skład Rady Komisarzy Ludowych — rządu ZSRR, istniał pod tą nazwą w latach 1917-1946), następnie siedziba WUBP (Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego: jednostka terenowa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, utworzonego w Lublinie w sierpniu 1944). Urzędował tam osławiony kat Polaków, gen. Iwan A. Sierow. To on zasłynął zwabieniem na rozmowy przywódców polskiego państwa podziemnego. Wśród 16 polityków byli delegaci partii politycznych oraz J.S. Jankowski – delegat rządu i wicepremier na kraj i gen. Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek – ostatni komendant główny AK i pierwszy komendant organizacji „Nie” – kontynuatorki Armii Krajowej. Generał Sierow osobiście ich aresztował. Zostali wywiezieni do Moskwy i osadzeniu w więzieniu NKWD na Łubiance. W pokazowym procesie (tzw. Procesie 16) – prowadzonym wbrew prawu międzynarodowemu – skazano ich na kary wieloletniego więzienia. Trzech z nich skrytobójczo zamordowano. Generał Sierow za ten haniebny wyczyn został przez Józefa Stalina odznaczony tytułem Bohatera Związku Radzieckiego.
  • 11 Listopada 68 - siedziba Trybunału Wojennego Armii Czerwonej.
  • Namysłowska - pomnik ku czci pomordowanych w praskich więzieniach w latach 1944-1956 stanął na terenie byłego Karno-Śledczego Więzienia Warszawa III - Praga, tzw. Toledo. Więzienie NKWD było przeznaczone dla żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz innych organizacji podziemnych. Pomnik odsłonięto 30 września 2001 r.
  • Cyryla i Metodego 4 - druga siedziba Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Warszawa Praga. Przed II wojną światową przy ul. Cyryla i Metodego 4 mieścił się akademik dla studentów teologii prawosławnej. Na piętrach urządzono sale przesłuchań, a w podziemiach – areszt. Zajmowano się tu lżejszymi niż na ul. Sierakowskiego sprawami, głównie inwigilując warszawiaków i tropiąc ludzi nastawionych nieprzychylnie do narzuconego ustroju.
  • Jagiellońska 38 - siedziba Trybunału Wojennego Armii Czerwonej.
  • Sierakowskiego 7 (przed wojną mieścił się tam Żydowski Dom Akademicki) - siedziba NKWD w latach 1944-1946, WUBP w latach 1946-1954. W 1945 r. główną siedzibę NKWD przeniesiono na ul. Sierakowskiego 7. To właśnie tutaj enkawudziści urządzili cele dla więźniów politycznych. Przesłuchiwano ich, czyli torturowano na wyższych piętrach. Jednak najcięższym przesłuchaniom i torturom byli poddawani więźniowie w tzw. Okrąglaku – przybudówce mieszczącej się na tyłach głównego, okazałego gmachu. Po 1956 r. lokum miała tam Wojewódzka Komenda Milicji Obywatelskiej.
  • Cmentarz Bródnowski - mogiła zbiorowa w kwaterze 45N, w której spoczywają członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych straceni lub zamęczeni na terenie nieistniejącego już więzienia przy ul. 11-go Listopada, w skutek walki z narzuconym systemem totalitarnym w okresie od 1944 do 1956 r

1 marca w całym kraju obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Święto zostało wprowadzone w 2011 r. Data 1 marca nie jest przypadkowa. Tego dnia 1951 r. w piwnicach warszawskiego więzienia przy ul. Rakowieckiej wykonano wyroki śmierci na siedmiu członkach IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: ppłk Łukasz Ciepliński, mjr Adam Lazarowicz, por. Józef Rzepka, kpt. Franciszek Błażej, por. Józef Batory, Karol Chmiel i mjr Mieczysław Kawalec, którzy tworzyli ostatnie kierownictwo ostatniej ogólnopolskiej konspiracji kontynuującej po 1945 r. dzieło Armii Krajowej.

Zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej powstałej w ramach projektu „W samym środku miasta Praskie katownie”, na której można nie tylko zapoznać się z historią praskich katowni, ale też wysłuchać przewodnika, zobaczyć zdjęcia i obejrzeć filmy. Tutaj: http://www.praga.gpg24.pl/punkty/1

Fundacja Grupy PKP