14 czerwca spacerowaliśmy po alejach Starych Powązek szlakiem odrestaurowanych grobów kolejarzy i osób związanych z koleją. Cmentarz można traktować jako szlachetną kartę historii, którą niestety często przykrywa kurz niepamięci, ale nie dla Fundacji Grupy PKP. Upamiętniamy tych, którzy od nas odeszli i zasługują na wielki szacunek. W miniony piątek złożyliśmy kwiaty na grobie inż. Stanisława Wysockiego - projektanta i budowniczego Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, w związku z tegoroczną 174. rocznicą uruchomienia pierwszego odcinka tej historycznej linii kolejowej.
Uczestnicy spaceru przed wejściem na Stare Powązki, fot. Waldemar Matejak
Sentymentalną i wzruszającą podróż mieliśmy okazję odbyć po raz kolejny z inicjatywy Fundacji Grupy PKP i Polskiego Stowarzyszenia Miłośników Kolei.
Spotkanie poprowadzili niezastąpieni, wielcy pasjonaci i znawcy historii kolejnictwa, czyli Marek Moczulski - członek i współzałożyciel Polskiego Stowarzyszenia Miłośników Kolei, współautor książki „Stanisław Wysocki - pionier kolejnictwa polskiego” (2013) oraz Maria Balicka - pomysłodawczyni i współorganizatorka spotkań patriotycznych i kulturalnych, emerytowana nauczycielka Technikum Kolejowego im. inż. Stanisława Wysockiego w Warszawie, współautorka m.in. książki „Władysław Stanisław Reymont – pomocnik dozorcy plantowego, laureat literackiego Nobla” (2005).
Marek Moczulski, fot. Waldemar Matejak
Maria Balicka, fot. Waldemar Matejak
Piątkowy spacer tradycyjnie rozpoczął się od zbiórki przy bramie św. Honoraty, po czym w pierwszej kolejności uczestnicy złożyli kwiaty na grobie inż. Stanisława Wysockiego - projektanta i budowniczego Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Przypomnijmy, że uroczysty przejazd trasą pierwszego odcinka Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego miał miejsce właśnie 14 czerwca 1845 roku.
Poczet sztandarowy przy grobie Stanisława Wysockiego fot. Fundacja Grupy PKP
Katarzyna Kucharek składająca kwiaty na grobie Stanisława Wysockiego, fot. Waldemar Matejak
Mimo upalnego popołudnia uczestnicy spacery odwiedzili wiele innych mogił, w tym m.in. Władysława Stanisława Reymonta – naszego pisarza i noblisty, który przepracował na kolei trzy lata, na stanowisku pomocnika dozorcy plantowego, dzisiejszego toromistrza, wtedy (choć z przerwami), Jerzego Kolanowskiego pseudonim „Radlicz”, Aleksandry i Wandy Piłsudskich czy grób rodziny Kronenbergów. Warto wspomnieć o tym, że Leopold Stanisław Kronenberg (1812-1878) inwestował w transport kolejowy. Sfinansował budowę m.in. tzw. Kolei Nadwiślańskiej.
fot. Waldemar Matejak
Grób rodziny Kronenbergów, fot. Waldemar Matejak
***
Budowa Drogi Żelazno-Wiedeńskiej - początki
Głównymi inicjatorami tego przedsięwzięcia byli: Henryk Łubieński, ówczesny wiceprezes Banku Polskiego, a także przedsiębiorca Piotr Antoni Steinkeller. Prace nad budową linii kolejowej rozpoczęły w kwietniu 1840 roku. W pierwszej kolejności zaczęto od wyrąbania lasu na szlakach i stacjach przyszłej kolei, równania terenu, kopania rowów odwadniających. Po wielu kryzysach zarówno natury finansowej, jak i polityczno-kadrowej, które nadeszły w latach 1841-1842 (m.in. skończyły się środki pożyczone przez Bank Polski, upadek Towarzystwa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej), co w efekcie doprowadziło do wstrzymania robót aż do lipca 1843 roku. Dalszą budowę przejął działający w imieniu państwa Zarząd Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej pod kierownictwem pułkownika Edwarda Gerstfelda.
Dworzec Wiedeński w Warszawie, fot. www.geociekawostki.pl
W czerwcu 1845 roku, nastąpiło oficjalne otwarcie odcinka z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego. Od tego momentu, między tymi dwoma miastami, regularnie kursowały już pociągi. W tym samym roku, do użytku oddano potężny gmach Dworca Wiedeńskiego, z którego startowała Kolej Warszawsko-Wiedeńska – znajdował się na rogu Alei Jerozolimskich i ulicy Marszałkowskiej. Niestety budynek dworca nie zachował się do czasów współczesnych.
Pierwszy przejazd
Uroczysty przejazd trasą pierwszego odcinka Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego odbył się 14 czerwca 1845 roku. W inauguracji tego wielkiego wydarzenia wzięło udział mnóstwo osobistości i ogromne tłumy widzów znajdujące się na stacjach oraz na trasie przejazdu pierwszego pociągu. Wybito nawet medal okolicznościowy z wytłoczonym parowozem i napisem: „Para zbliża odległość”. 15 października 1845 roku tory doprowadzono do Skierniewic i Łowicza, 1 grudnia 1846 roku – udostępniono publicznie odcinek do Częstochowy, a 1 kwietnia 1848 roku otwarto odcinek do granicy w Maczkach (dziś dzielnica Sosnowca). Cała linia miała długość 327,6 km i posiadała 27 stacji, a więc była to najdłuższa jednorazowo budowana linia w Europie. Była to też pierwsza linia kolejowa na ziemiach Królestwa Polskiego, a zarazem druga linia kolejowa w całym Imperium Rosyjskim (w skład którego wchodziły ziemie zaboru rosyjskiego) po zbudowanym wcześniej krótkim odcinku Kolei Carskosielskiej (liczącym 27 km).
Komunikacja kolejowa od Warszawy do Krakowa, Wrocławia (Kolej Krakowsko-Górnośląska) i Wiednia była możliwa od 1 października 1848 roku przez kolej pruską (Kolej Górnośląska i Kolej Wilhelma) przez Mysłowice – Kędzierzyn (Dworzec Koźle) – Bogumin do Kolei Północnej (wybudowana w granicach Cesarstwa Austrii, łącząca Wiedeń z Krakowem).
Fundacja Grupy PKP