W związku z 100. rocznicą odzyskania niepodległości przez Polskę rozpoczął się w 2018 r. projekt pod nazwą „Kolejarze – zapomniani polscy bohaterowie”. Powstał portal internetowy upamiętniający polskich kolejarzy, którzy walczyli m.in. w czasie obu wojen światowych o niepodległość Polski. To byli „cisi bohaterowie”, o których trzeba pamiętać! Dzieląc się z nami swoimi materiałami (zdjęcia, biografie itd.), możesz ocalić od zapomnienia swego krewnego Kolejarza bądź po prostu osobę, o której być może nikt już nie pamięta, a tym bardziej o jego bohaterskich czynach. Zapraszamy do zapoznana się z tą wyjątkową inicjatywą. Nie pozwólmy odejść im w niepamięć!
Źródło: bazakolejarzy.pl/baza-kolejarzy
W ubiegłym roku rozpoczęła się realizacja wieloletniego projektu elektronicznej bazy kolejarzy zasłużonych w walce o polską niepodległość w XX w.
Cele projektu
Fundacja Grupy PKP i Fundacja Pomocy i Więzi Polskiej „Kresy RP” w oparciu o swe dotychczasowe doświadczenie w realizacji projektów dokumentujących i upowszechniających losy obywateli polskich walczących o niepodległość Polski na frontach II wojny światowej, w kraju i poza jego granicami, pragnie poprzez realizację niniejszego przedsięwzięcia bazy „Kolejarze – zapomniani polscy bohaterowie” przywrócić pamięć i upowszechnić często nieznane powszechnie materiały o „cichych bohaterach” walk o niepodległość i niezawisłość naszej Ojczyzny pod zaborami, w I czy II wojnie światowej, a także w okresie komunizmu.
Baza danych „Kolejarze – zapomniani polscy bohaterowie” zawiera biogramy posiadające ten sam układ tematyczny, dla większej przejrzystości zawartych w nich informacji. Zawarte na portalu dane biograficzne pochodzą z archiwów polskich w kraju i za granicą, archiwów z dawnych Kresów Wschodnich oraz kolekcji prywatnych.
Współtwórzmy go razem!
Zachęcamy rodziny kolejarzy i wszystkie osoby posiadające dane biograficzne o polskich kolejarzach zasłużonych w działalności wojskowej i konspiracyjnej do włączenia się do realizacji projektu. Prosimy o przesyłanie danych biograficznych kolejarzy i pracowników kolei, które Waszym zdaniem zasługują na pojawienie się w bazie. Można przesyłać skany fotografii takich osób czy związanych z nimi archiwalnych dokumentów. Historycy z Fundacji „Kresy RP” opracują biogramy na podstawie przesłanych przez Państwa materiałów. Zamieszczony w elektronicznej bazie z dołączonymi archiwalnymi zdjęciami czy dokumentami biogram na lata stanowić będzie upamiętnienie zapomnianych bohaterów – polskich kolejarzy.
Wszelkie pytania należy kierować pod adres email:
Baza znajduje się na stronie: www.bazakolejarzy.pl
***
Na zdj. pracownicy Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej – początek XX w., fot. kolejnictwopolskie.pl
Podczas I wojny światowej koleje odegrały bardzo ważną rolę. Służyły m.in. do przewożenia w pobliże linii frontu znacznych mas wojska wraz ze sprzętem (pociągi pancerne), zaopatrzeniem, jak i transportowały rannych (pociągi sanitarne). Po wojnie, Polska przejęła od zaborców blisko 16 tys. km linii kolejowych. Od Rosji - 7362 km, Austro-Węgier - 4357 km, Prus - 4228 km.
Na zdj. zniszczenia podczas I wojenny światowej - zakłady naprawcze taboru kolejowego w Radomiu, fot. kolejnictwopolskie.pl
W trakcie II wojny światowej obaj okupanci wprowadzili własne porządki. Niemcy dokonali podziału podbitego terytorium. Na obszarze Generalnego Gubernatorstwa (95 tys. km2) utworzyli 19 listopada 1939 r. Dyrekcję Generalną Kolei Wschodniej (Ostbahn) (GEDOB) z siedzibą w Krakowie. Sowieci, którzy zajęli połowę terytorium Polski i zagarnęli 6887 kilometrów linii normalnotorowych oraz 695 kilometrów wąskotorowych, rozpoczęli przekuwanie trakcji na szeroki tor – 1524 mm i przystosowanie przejętego taboru[1].
Na terenach włączonych do Rzeszy Polacy mogli korzystać z pociągów tylko na podstawie specjalnych przepustek. Już na początku 1940 r. polskich kolejarzy, a zwłaszcza powstańców śląskich, działaczy plebiscytowych, powstańców wielkopolskich, działaczy zaangażowanych społecznie przed wojną, dotknęły represje łącznie z rozstrzeliwaniem i zamykaniem w obozach.
Polscy kolejarze w czasie II wojny światowej przystąpili samorzutnie albo w ramach powstających organizacji konspiracyjnych do akcji sabotażowych, w różnym stopniu i zakresie utrudniających sprawne funkcjonowanie kolei. Polegało to m.in. na sypaniu piasku do maźnic wagonów, fałszowaniu dokumentów przewozowych, zamianie nalepek adresowych na wagonach, nadawaniu podwójnych numerów wagonom po naprawach. Kolejarze służyli ogromną pomocą w zapewnieniu nielegalnych dostaw żywności do miast, w przewozie konspiracyjnych przesyłek i poczty kurierskiej czy ukrywających się osób, a także w ostrzeganiu przed łapankami na dworcach i w pracy wywiadowczej. Groziły za to surowe represje[2].
W latach 1940–1941 polscy kolejarze uszkodzili ponad 40 proc. lokomotyw na terenie GG i podpalili 400 cystern z materiałami pędnymi. Dzięki akcjom dywersyjnym polskich pracowników Kolei Wschodniej w 1941 r. podpalono 237 transportów, zniszczono 2851 wagonów i uszkodzono 1935 parowozów. Tylko w 1943 r. tak skutecznie kolejarze podmienili listy przewozowe, że Niemcy nie mogli doliczyć się 200 cystern z benzyną i 500 wagonów z zaopatrzeniem dla wojska. Polacy zniszczyli 25 proc. cystern, które przed wojną należały do PKP[3].
Fundacja Grupy PKP
[1] Źródło: http://www.kolejnictwo-polskie.pl/index.html
1-2, źródło: https://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/302029921-Polscy-kolejarze-byli-bohaterami-w-czasie-II-wojny-swiatowej.html
3, źródło: https://www.rp.pl/Rzecz-o-historii/302029921-Polscy-kolejarze-byli-bohaterami-w-czasie-II-wojny-swiatowej.html