Pociągi pancerne były wykorzystywane zarówno podczas I wojny światowej,  podczas wojny polsko-ukraińskiej (1918-1919) oraz w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919-1920), stanowiąc ówcześnie najpotężniejszą mobilną broń.

Pociągi pancerne konstruowano w taki sposób, aby wydzielić w nich część bojową (eszelon bojowy) i cześć gospodarczą (eszelon gospodarczy). W skład pierwszej części wchodził parowóz, co najmniej dwie platformy oraz opancerzone wagony towarowe. Na platformach przewożono środki do naprawy, ale także do niszczenia torów kolejowych. Wagony pancerne budowane były najczęściej na czteroosiowych platformach kolejowych z korpusem pancernym, a na ich wyposażenie składały się jedna lub dwie działowe wieże obrotowe, strzelnice ciężkich karabinów maszynowych i szczeliny obserwacyjne. W skład eszelonu gospodarczego wchodziły natomiast wagony spełniające funkcje mieszkalne, funkcje magazynów, kuchni i sanitariatów.

Załoga pociągu pancernego składała się z ok. 100 żołnierzy.

Do każdego pociągu pancernego przydzielano tzw. drezyny pancerne – wozy pancerne lub czołgi umieszczane na prowadnicach. Jeden taki pojazd poprzedzał skład, a drugi jechał za nim (w odległości ok. 1 km), ubezpieczając pociąg.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej na torach pojawiło się ponad 50 pociągów pancernych. Spora część z nich była konstrukcjami powstałymi w wyniku opancerzenia tradycyjnych składów. Niektóre pociągi mogły poruszać się po szerokim, rosyjskim torze.

Łącznie szacuje się, że w latach 1918-1921 Wojsko Polskie używało (niejednocześnie) 85 pociągów pancernych. Powstawały one m.in. w Warszawie, Lwowie, Krakowie, Nowym Sączu, Wilnie, czy Poznaniu.

W Bitwie Warszawskiej udział brały jednostki: „Pierwszy Marszałek”, „Śmigły”, „Groźny”, „Podhalanin”, „Zagończyk”, „Poznańczyk”, „Mściciel”, „Paderewski” i „Danuta”.

Pod koniec 1920 r. Wojsko Polskie posiadało 26 składów pancernych, z załogą składającą się z 83 oficerów , 2136 podoficerów i żołnierzy.

*Fotografie pociągów pancernych, pochodzących ze zbiorów Stacji Muzeum:

Lokomotywa „Postrach”

Pociąg pancerny „Generał Listowski” 1920r.

 Wieża pancerna wagonu artyleryjskiego

Parowóz pancerny szerokotorowy „Generał Dowbór”

Wóz armatni pocisków pancernych „Pionier” z wieżą armatnią

Parowóz pancerny „Poznańczyk”

Parowóz pociągu pancernego „Paderewski”

Wagon pociągu pancernego „Stefan Czarnecki”